اهل سنت در حوزه شخصیت شناسی به طور مکرر فضایل اهل بیت ((ع)) را بیان کرده و کتاب های مت(ع)ددی را در این زمینه سامان داده اند؛ به گونه ای که به جرات می توان گفت که در فضایل هیچ گروهی، حتی خلفای سه گانه و ائمه چهارگانه اهل سنت نیز، این میزان کتاب به سامان نرسیده است. بی شک، این نگاه اهل سنت به اهل بیت ((ع)) مستلزم این است که ایشان در حوزه نقل روایات نیز توجه شایانی به روایات اهل بیت ((ع)) داشته و هماره در نقل و نقد روایات ایشان اهتمام ویژه ای داشته باشند. در این پژوهش، مهم ترین کتاب های روایی اهل سنت جستجو شده و آمار مربوط به روایت های هر یک از ائمه اهل بیت ((ع)) در این مناب(ع)، به تفکیک، استخراج گردیده و با استناد به این آمار، ثابت شده است که اهل سنت در مقام نقل روایات، آن گونه که باید، به روایات اهل بیت ((ع)) توجه نکرده اند.

ت(ع)الیم اهل بیت (ع)لیهم السّلام در بحث توحید، مجمو(ع)ه ای منسجم، با اوصافی خاصّ است. در این نظام، هر یک از اجزاء، ارتباط وثیقی با یکدیگر دارند و ویژگی هایی مانند هماهنگی م(ع)نایی و (ع)دم ت(ع)ارض، وحدت موضو(ع)ی، تشابه ساختار بیانی، تکرار مفاهیم هم مضمون و تلازم موضو(ع)ات مطروحه، به مثابه ارکان تشکیل دهنده ی نظام ت(ع)الیم اهل بیت (ع)لیهم السلام در مبحث توحید به شمار می روند. همچنین در بحث تلازم موضو(ع)ات مطروحه، میان موضو(ع)اتی مانند قابل توهّم نبودن خداوند، نفی مشابهت خداوند با مخلوقات، نفی جسم انگاری خداوند، تباین ذاتی خداوند و مخلوقات، ازلی بودن خداوند، مرکّب نبودن ذات باری ت(ع)الی و محدود نبودن خداوند، تلازم و ارتباط تامّ وجود دارد. در پرتو این طرز تلقّی از ارکان تشکیل دهنده ی نظام ت(ع)الیم اهل بیت((ع))در مبحث توحید و ارتباطات شبکه ای موجود میان موضو(ع)ات طرح شده در حوزه ی مباحث توحیدی، می توان به انسجام و هماهنگی کامل (ع)ناصر نظام ت(ع)الیم اهل بیت (ع)لیهم السلام در بحث توحید و فهم دسته ای از متشابهات ا(ع)تقادی وقوف یافت؛ ضمن آنکه آگاهی از اصل وجود چنین نظام یکپارچه ای در روایات پرشمار اهل بیت ((ع)) و ا(ع)تقاد به همبستگی درون شبکه ای آنها با یکدیگر، خود م(ع)یار و ملاکی روشنگر برای ارزیابی آراء و نظرات گوناگون در این زمینه به شمار می رود.

روایات اهل بیت ((ع)) از ابتدای تدوین مناب(ع) تفسیری مورد توجه مفسران ا(ع)م از شی(ع)ه و اهل سنت بوده است. مفسران اهل سنت، (ع)ملکرد متفاوتی در مواجهه با روایات اهل بیت ((ع)) داشته اند: برخی از آنان به شکل گسترده و با روش منصفانه ای به نقل و نقد روایات اهلبیت پرداخته اند، اما برخی دیگر (ع)لاوه بر مراج(ع)ه اندک به این روایات، در نقد آنها نیز به دور از انصاف (ع)مل کرده اند. این پژوهش در پی نشان دادن میزان اقبال ابن جوزی، مفسر مشهور اهل سنت در قرن ششم هجری، به روایات اهل بیت ((ع)) و نحوه موض(ع) گیری او در قبال این روایات است. نتیجه حاصله از این قرار است که روایات اهل بیت ((ع)) جایگاه در خور توجهی در تفسیر ابن جوزی ندارد، چرا که ابن جوزی (ع)لاوه بر مراج(ع)ه اندک به روایات اهل بیت ((ع)) به شکل غیر منصفانه به نقد آنها پرداخته است. بسیاری از روایات منتسب به امیرالمومنین ((ع)) و سایر اهل بیت ((ع)) که در تفسیرش آمده است، از روایات ض(ع)یف به شمار می آید.

مفسران اهل سنت در تفاسیر خود گونه های مختلفی از روایات اهل بیت ((ع)) را به شکل های گوناگون نقل کرده و (ع)ملکرد متفاوتی در نقل و نقد چنین روایاتی داشته اند. برخی به شکل گسترده به نقل روایات اهل بیت ((ع)) پرداخته و در تفسیر آیات قرآن از این روایات بهره برده اند و (ع)ده ای به نقل اندک این روایات بسنده کرده و در نقد و بررسی آنها دچار خطاهای فراوان شده اند. این پژوهش درصدد است تا میزان اقبال و نحوه ت(ع)امل ث(ع)لبی، یکی از مفسران بزرگ اهل سنت در قرن پنجم هجری، در مواجهه با روایات اهل بیت ((ع)) را بررسی کند. در این پژوهش که به شکل توصیفی تحلیلی انجام شده است، این دسته از روایات از تفسیر «الکشف و البیان» استخراج شده و ت(ع)داد و گونه های روایات هریک از م(ع)صومان ((ع)) به شکل مجزا مورد مطال(ع)ه قرار گرفته است. نتیجه به دست آمده از این قرار است که ث(ع)لبی با وجود نقل احادیث فراوان از اهل بیت ((ع))، در نقل موضو(ع)ات مهمی مانند بیان مصادیق، فضایل اشخاص، جزییات قصص و فضایل آیات و سور از روایات ض(ع)یف بهره برده و در مواردی، اینگونه روایات را به اهل بیت ((ع)) نسبت داده است.

تفسیر (ع)صری یکی از مسائل بحث برانگیز در (ع)لوم قرآنی است که مخصوصا در قرون اخیر، م(ع)رکه آراء مختلف از طرف مسلمانان و مستشرقین شده است و نظریات مختلف و متضاد نیز در این مورد بیان شده و برخی نیز تا مرز انکار آن پیشرفته اند. این مقاله با تکیه بر مناب(ع) کتابخانه ای و تحلیل محتوا و بررسی و پژوهش متن محور در روایات تفسیری اهل بیت (ع)، اثبات می کند که تاثیر (ع)لوم و شبهات و گروه ها و (ع)قائد و مسائل رایج (ع)صر یک مفسر، بر تفسیر قرآن، امری ثابت و رائج و اصیل بوده است، و اگر چه (ع)ده ای به دلیل افراط در این نو(ع) تفسیر، در دهه های اخیر آن را انکار کرده اند، ولی روایات مت(ع)دد از اهل بیت (ع)لیم السلام در مناب(ع) تفسیری و روایی نشان می دهد که ایشان در موضو(ع)ات مختلف فقهی، ا(ع)تقادی، تفسیری قرآنی، اخلاقی، سیاسی، و حتی ادبی به نو(ع)ی تفسیر (ع)صری انجام داده اند، از رهگذر تحلیل این روایات، و اثبات (ع)صری بودن شان، اصالت این نو(ع) تفسیر روشن شد.

(ع)الم ذر یکی از مراحلی است که انسان قبل از ورود به این دنیا، پیموده است. انسان در (ع)الم ذر، خدای خود را شناخته و به وحدانیت او شهادت داده است. در این گفتار، روایات مربوط به (ع)الم ذر مورد بحث قرار گرفته و نکات آنها استخراج شده است.

اهل بیت ((ع)) به (ع)نوان جام(ع) (ع)لوم انبیاء سلف، در پاره ای از روایات خویش به بیان بخش هایی از ت(ع)الیم تورات پرداخته و یا در مناظرات خود با اهل کتاب به تورات آنان استناداتی داشته اند. از دیدگاه اهل بیت ((ع))، تورات به صورت دف(ع)ی و در میقات بر حضرت موسی ((ع)) نازل شده است. در قرآن و روایات منظور از تورات، همان تورات حقیقی است و گاه به صورت مجازی بر اسفار موسی ((ع)) و نیز بر سایر اسفار (ع)هد قدیم که نزد یهودیان هم (ع)صر اهل بیت ((ع)) بوده، تورات گفته شده است. غالب ساختار و مفاهیم تورات (ع)صر اهل بیت ((ع)) مطابق همین تورات کنونی بوده است، اما تغییراتی در برخی از ت(ع)الیم آن پس از ائمه نیز اتفاق افتاده است. شیوه اهل بیت رد یا پذیرش کامل تورات یهود نبوده است، بلکه برخی آموزه های آن را الهی دانسته و در اثبات حقانیت اسلام به آن استناد کرده اند و در گامی فراتر، برخی از مفاهیم از دست رفته تورات اصیل موسی ((ع)) را گزارش کرده اند. این نوشته تلاش می کند با استفاده از این روایات و تطبیق آن ها با (ع)هد قدیم، ب(ع)ضی از ت(ع)الیم اصیل تورات ف(ع)لی یهود و نیز برخی از متون ازدست رفته تورات موسی ((ع)) را بازیابی کند.

شان نزول نویسی از زمان های دور مرسوم بوده و در آن، اسباب نزول آیات قرآن از م(ع)صومان ((ع)) و صحابه نقل می شده است که در فهم آیات تاثیر زیادی داشتند. از جمله مطالبی که در کتاب های اسباب النزول و تفاسیر در شان نزول سوره انسان نوشته اند، این است که آیات ابتدایی این سوره، پس از انفاق (ع)لی ((ع))، فاطمه ((ع)) و فضه نازل شده است.اهل سنت و شی(ع)ه در اصل مطلب تقریبا اتفاق نظر دارند و تنها برخی اد(ع)ا کرده اند که این سوره مکی است تا آن را در مورد اهل بیت ((ع)) ندانند، حال آن که وجود اسیر در مکه برای مسلمانان ممکن نبوده است.اختلاف اساسی در جزئیات داستان انفاق است که برخی روایات، آن را پس از نذر اهل بیت و شفا یافتن حسنین ((ع))، در سه شب متوالی می دانند که اهل بیت تمام غذای خود را به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند و خود بدون غذا خوابیدند و تنها با آب افطار کردند و در پاداش آن، مائده آسمانی فرود آمد. این دسته از روایات، سند متصلی ندارند و در دلالت نیز ض(ع)یف اند، ولی آنچه (ع)لی بن ابراهیم در تفسیر بیان داشته، امری ممکن، دارای سندی موثق و صحیح بوده و به صورت مرسل نقل شده است. این روایت اشاره به نذر اهل بیت ((ع)) و روزه و انفاق در یک شب و آن هم از حلوای مخصوصی می کند و گویای بیش از آن نیست. ا(ع)تقاد ما بر این است که بیش از این، محصول نقل قصه گویان و روات غالی بوده که خواسته اند با بال و پردادن به داستان، آن را (ع)جیب جلوه دهند و به خیال خود بر فضیلت اهل بیت ((ع)) بیفزایند.

شناخت خدا با خدا، نه تنها مورد تاکید روایات فراوانی قرار گرفته، بلکه به (ع)نوان تنها راه شناخت خدا م(ع)رفی شده است. در تفسیر این روایات، محدثان، متکلمان، فیلسوفان و (ع)رفان پژوهان دیدگاه های مت(ع)ددی (ع)رضه کرده اند که نوشتار حاضر، به گردآوری، دسته بندی، تقریر و ارزیابی مهم ترین آن ها پرداخته است. از ره گذر این جستار، مشخص می شود که تفسیر این روایات به «شناخت خدا با قدرت الهی»، «شناخت خدا با بهره گیری از راه های الهی»، «شناخت خدا، صن(ع) و ایجاد الهی»، «تقدم شناخت خدا بر شناخت مخلوقات»، «شناخت خدا از طریق مخلوقات»، «شناخت خدا از طریق حیثیت وجودی مخلوقات» و «شناخت خدا از طریق سلب صفات مخلوقات»، پذیرفتنی نیست، اما تفسیر آن ها به «شناخت خدا از طریق بیانات الهی»، «شناخت خدا با وساطت خدا (برهان صدیقین)» و «شناخت شهودی خداوند»، پذیرفتنی و این تفاسیر را در سایه پذیرش مراتب مختلف م(ع)نایی روایات از یک سو و وجود شواهد روایی یا (ع)قلی از سوی دیگر، می توان پذیرفت.

تولید (ع)لم به جای توزی(ع) (ع)لم، در گرو ت(ع)یین مرزهای دانش در موضو(ع) مورد پژوهش است. در زمینه روایات تفسیری نیز ابتدا باید وض(ع)یت تفاسیر از لحاظ میزان اقنا(ع) مخاطب و فراوانی روایات استقصاء شده، بررسی شود. پژوهش حاضر پس از مقایسه تفاسیر، با روش تطبیقی- تاریخی به توصیف و تحلیل نتایج به دست آمده می پردازد. جام(ع)ه آماری این پژوهش شامل 94 تفسیر از تفاسیر موجود در نرم افزار جام(ع) التفاسیر و تفسیر های مهم دیگری چون البیان، الجواهر، تسنیم و تفسیر اهل بیت ((ع)) است. گزینش این مناب(ع)، بر اساس میزان فراوانی روایات و اقتباس سایر مناب(ع) از آن ها صورت گرفته است. این بررسی به صورت موردی و حول 175 آیه از سوره های نساء، مائده و آل (ع)مران انجام شده است. بر اساس این بررسی ها، دو آسیب مهم روایات تفسیری (ع)بارتند از استقصاء ناقص و نیز پراکندگی روایات تفسیری در مناب(ع) روایی به طوری که در بازه مورد مطال(ع)ه، ت(ع)داد 529 روایت جدید از مناب(ع) روایی (بیش از 60 درصد کل روایات جدید قرن15)، توسط پژوهشگر از مناب(ع) روایی یافت شد. همچنین حدود 45 درصد از روایات موجود در ذیل آیات، در 11 تفسیر برتر (شی(ع)ی و سنی) این تحقیق موجود است.